Mar Menor - најголемата лагуна со солена вода во Европа - стана правен субјект

Извор: https://english.elpais.com/spanish_news/2020-07-24/new-law-protecting-spains-mar-menor-leaves-nobody-satisfied.html

Мар Менор, најголемата лагуна со солена вода во Европа, лоцирана во Мурсија, југоисточна Шпанија, во септември оваа година официјално стана првиот европски екосистем кој се здоби со статусот на правен субјект и законските права кои произлегуваат од него.

Овој екосистем, одделен од Средоземното Море со песочна лента долга 22 километри, последните години беше континуирано загадуван од канализациски системи, истекување на ѓубрива од блиското обработливо земјиште и емисии од рударски активности. Пред шест години, водите на лагуната позеленеа поради цветање на алгите кое уништи 85% од вегетацијата на нејзиното морско дно. Присуството на невообичаено високото ниво на нутриенти во водата и процесот познат како еутрофикација беа причина за масовниот помор во август 2021 година, кога милиони мртви риби и ракови беа исфрлени на бреговите на Мар Менор. Научниците забележаа два слични случаи на загадување во 2016 и 2019 година.

Минатата година, еколози поднесоа формална жалба до Европската Унија поради „континуираниот неуспех“ на Шпанија да ја заштити лагуната Мар Менор, истакнувајќи дека лагуната е на работ на „еколошки колапс“. 

Поради тешките услови во кои се наоѓаше Мар Менор, повеќе од 640.000 граѓани ја поддржаа кампањата за заштита на оваа лагуна од понатамошна деградација преку законско признавање на нејзиниот правен статус. За таа цел, беше предложено донесување на закон со кој површина од вкупно 1.600 квадратни километри од лагуната и блиското средоземноморско крајбрежје се ставаат под специјален режим на заштита. Законот со кој на Мар Менор ѝ беше доделен правен статус со големо мнозинство беше одобрен од членовите на Долниот дом на шпанскиот парламент во јули оваа година, додека во септември законот беше ратификуван од страна на Сенатот. Законодавниот предлог беше поддржан од сите партии претставени во шпанскиот парламент, со исклучок на екстремно десничарската Vox. 

Со овој закон се кодифицира правото на лагуната „да постои како екосистем и природно да се развива“ и се признава нејзиното право на заштита, зачувување и реставрација. Со ново доделениот статус, лагуната, исто како секое физичко или правно лице, станува носител на права. Во случај на сомнеж за загрозување на еколошкиот статус на лагуната, секој граѓанин може да поднесе тужба до шпанските судски органи. Правни застапници на лагуната, кои пред надлежните органи ќе настапуваат во нејзино име, се група т.н. старатели (caretakers) која ја сочинуваат локални функционери, локални жители и научници кои работат во областа. 

Ваквата иницијатива за признавање на правниот статус на еден екосистем со цел негова заштита следи слични вакви иницијативи на други места во светот – изминатите години на водни тела во Еквадор, Колумбија и Индија ѝм беа доделени законски права. Исто, во 2017 година, во Нов Зеланд беше донесен закон со кој на реката Te Awa Tupua, трета по големина во оваа држава, ѝ беше доделен статус на правен субјект. Локалното Маори племе Вангануи 140 години се бореше за признавање на оваа река како предок (ancestor).
По повод доделениот правен статус на реката, нивните претставници го изјавија следново: „Се боревме […] за да можат сите други да разберат дека од наша перспектива третирањето на реката како жив субјект е правилниот начин на кој треба да ѝ се пристапи, како на една неделива целина, наместо традиционалниот модел на постапување во последниве сто години кадешто таа беше третирана исклучиво од позиција на сопственост и управување“.
Ваквиот чекор „не се застапува за анти-развојна или анти-економска употреба на реката, туку поаѓа од централното верување дека реката претставува живо суштество, и од таа позиција ја согледува нејзината иднина“, велат тие.